کرایوتراپی یا سرمادرمانی، روشی نوین و دقیق برای تخریب کنترل شده بافت‌های غیرطبیعی بدن با استفاده از سرمای شدید است. در این روش، نیتروژن مایع با دمای حدود ۱۹۶‑ درجه سلسیوس روی ضایعه اعمال می‌شود و به‌واسطه‌ی انجماد ناگهانی، سلول‌های آسیب‌دیده از بین می‌روند. این تکنیک در درمان زگیل‌های پوستی و تناسلی، لک، کلوئید، میخچه و حتی جوان‌سازی پوست به کار می‌رود و به دلیل غیرجراحی بودن، اسکار کمی بر جای می‌گذارد. کرایوتراپی معمولاً طی یک تا سه جلسه انجام می‌شود و بیمار بلافاصله می‌تواند فعالیت روزمره‌اش را از سر بگیرد. مزایای مهم آن شامل سرعت ترمیم بالا، کاهش التهاب، هزینه‌ی پایین‌تر نسبت به انجام لیزر با دستگاه و اثربخشی دائمی در اغلب موارد است. رعایت مراقبت‌های ساده پس از درمان مانند خشک نگه داشتن محل و استفاده از پماد ترمیم کننده، کلید موفقیت درمان است.با تکیه بر تجهیزات پیشرفته و تیم مجرب، این روش را به‌طور ایمن و دقیق ارائه می‌دهد.
فهرست محتوا
معرفی کرایوتراپی
کرایو تراپی که به آن سرما درمانی نیز گفته می‌شود، روشی پزشکی و غیر جراحی برای از بین بردن سلول‌های آسیب دیده یا غیر طبیعی بدن با بهره‌گیری از سرمای بسیار زیاد است. در این روش، نیتروژن مایع با دمای حدود منفی ۱۹۶ درجه سلسیوس روی موضع هدف اعمال می‌شود تا بافت ناسالم منجمد و سپس به‌طور طبیعی حذف شود. کرایو تراپی علاوه بر حذف زگیل، لک و میخچه، در کاهش التهاب، تسکین دردهای مفصلی و جوان‌سازی پوست کاربرد زیادی دارد. مهم‌ترین ویژگی کرایوتراپی ، سرعت بالا، دقت زیاد و عدم نیاز به بخیه یا بستری است. بیمار بلافاصله پس از انجام درمان می‌تواند کارهای روزمره خود را ادامه دهد. اثرات سرما باعث تحریک کلاژن سازی در پوست نیز می‌شود که نتیجه آن، ترمیم بهتر بافت و افزایش طراوت ظاهری است. این ویژگی‌ها، کرایو تراپی را به یکی از روش‌های محبوب و ایمن پزشکی نوین تبدیل کرده است.
Cryotherapy is an effective minimally invasive technique that destroys abnormal tissue through cycles of freezing and thawing. It is widely used for the treatment of benign, premalignant, and malignant skin lesions.
کرایو تراپی روشی مؤثر و کم تهاجمی است که با استفاده از چرخه های انجماد و ذوب شدن، بافت های غیر طبیعی را از بین می برد. این روش به طور گسترده برای درمان ضایعات پوستی خوش خیم، پیش بدخیم و بدخیم استفاده می شود.
منبع: pmc.ncbi
تاریخچه ورود کرایوتراپی
استفاده از سرما برای درمان درد و التهاب، پیشینه‌ای بسیار قدیمی دارد؛ اما شکل علمی کرایو تراپی از اوایل قرن بیستم آغاز شد. نخستین بار پزشکان از یخ و دی اکسید کربن برای درمان زخم و ضایعات پوستی استفاده کردند. با کشف نیتروژن مایع و توانایی انجماد عمیق‌تر، این روش به سرعت گسترش یافت. در دهه ۱۹۶۰ میلادی، دستگاه‌های دقیق‌تری ساخته شدند که دمای منفی را به شکل کنترل‌شده به بافت منتقل می‌کردند. به مرور زمان، کرایو تراپی جایگزین بخشی از جراحی‌های پرخطر شد و امروزه در درمان ضایعات پوستی، زگیل تناسلی، بواسیر و حتی برخی تومورها کاربرد دارد. توسعه فناوری‌های سرمایی و پروب‌های فلزی دقیق، این امکان را فراهم کرد که فرایند درمان بدون درد، بدون خون‌ریزی و با حداقل عوارض انجام شود. اکنون کرایو تراپی به عنوان یکی از روش‌های پایه در طب پوست و زیبایی مدرن شناخته می‌شود.
Cold therapy trains your cardiovascular system to become more efficient by stimulating blood‑vessel contraction and dilation. Over time this can improve circulation and strengthen your heart.
سرمادرمانی باعث تمرین سیستم قلبی عروقی می‌شود تا کارآمدتر عمل کند؛ زیرا سرما انقباض و اتساع رگ های خون را تحریک می کند. در گذر زمان این فرایند به بهبود گردش خون و تقویت عملکرد قلب کمک می کند.
منبع: wimhofmethod
انواع روش های کرایوتراپی
کرایو تراپی بسته به هدف درمان و عمق بافت مورد نظر، به چند شیوه انجام می‌شود. چهار روش اصلی آن شامل کرایو تراپی موضعی، کرایو تراپی تمام بدن، کرایو پروب فلزی و کرایو سرجری است. روش موضعی برای درمان ضایعات سطحی مانند زگیل، لک و کلوئید به کار می‌رود و اغلب با اسپری نیتروژن مایع انجام می‌شود. در مقابل، کرایو تراپی تمام بدن با قرار دادن فرد در محفظه مخصوص و دمای زیر صفر، کل بدن را درگیر می‌کند تا سوخت و ساز تنظیم شود و التهاب کاهش یابد. کرایو سرجری نیز مرحله پیشرفته‌تری است که در آن، ضایعات عمقی با تماس مستقیم پروب فلزی منجمد می‌شوند. تفاوت اصلی روش‌ها در عمق نفوذ سرما، مدت و نوع گاز سرمایی است. هر روش با هدف خاصی طراحی شده تا حداکثر تأثیر درمانی و حداقل عارضه برای بیمار حاصل شود.
| روش | مدت زمان هر جلسه | عمق نفوذ سرما | نوع گاز یا منبع سرمایی |
|---|---|---|---|
| کرایو تراپی موضعی | ۳۰ تا ۶۰ ثانیه برای هر ناحیه | سطحی (درم و اپیدرم) | نیتروژن مایع (‑۱۹۶°C) |
| کرایو تراپی تمام بدن | ۲ تا ۳ دقیقه در محفظه مخصوص | اثر عمومی در کل بدن (سیستمیک) | بخار نیتروژن یا هوای فوق سرد |
| کرایو سرجری | ۴ تا ۱۰ دقیقه بسته به عمق ضایعه | عمیق (لایه‌های زیر پوستی و بافت هدف) | نیتروژن مایع یا اکسید نیتروژن |
| کرایو پروب داخلی | ۱۰ تا ۲۰ دقیقه با هدایت تصویری | بسیار عمیق (بافت‌های داخلی) | گاز فشرده نیتروز در پروب فلزی |
کرایوتراپی موضعی
کرایو تراپی موضعی متداول‌ترین نوع سرما درمانی است که در کلینیک‌های پوست برای حذف ضایعات سطحی استفاده می‌شودمانند استفاده از لیزر های دایود. در این روش، نیتروژن مایع با دمای منفی ۱۹۶ درجه سلسیوس به شکل اسپری یا از طریق اپلیکاتور فلزی بر روی موضع اعمال می‌شود. سرمای شدید حاصل از کرایوتراپی موجب انجماد سریع سلول‌ها و از بین رفتن ساختار داخلی آن‌ها می‌شود. این فرآیند به بدن اجازه می‌دهد تا سلول‌های مرده را حذف کرده و سلول‌های سالم جدید جایگزین کند. از کرایو تراپی موضعی برای درمان زگیل، میخچه، لک‌های ناشی از آفتاب و برخی ضایعات ویروسی استفاده می‌شود. مزایای این روش شامل زمان کوتاه اجرا، حداقل درد و نیاز نداشتن به بخیه است. بیمار پس از انجام درمان، تنها به مراقبت ساده از پوست نیاز دارد. کرایوتراپی، درمانی مؤثر و ظریف برای بازگرداندن سلامت و ظاهر طبیعی پوست به شمار می‌آید.
کرایوتراپی تمام بدن
در کرایو تراپی تمام بدن، فرد وارد محفظه‌ای می‌شود که دمای آن بین منفی ۱۰۰ تا ۱۴۰ درجه سلسیوس تنظیم شده است. این سرما باعث انقباض رگ‌ها و تحریک ترشح اندورفین و ضد التهاب‌های طبیعی بدن می‌شود. نتیجه، احساس سرزندگی، کاهش دردهای عضلانی و تسریع بازسازی بافتی است. این روش بیشتر در فیزیوتراپی، درمان ورزشی و بهبود عملکرد متابولیک کاربرد دارد. بیماران مختلف از جمله ورزشکاران حرفه‌ای و افرادی که دچار التهاب مفاصل یا خستگی مزمن هستند، از این تکنیک برای ترمیم عضلات و کاهش استرس استفاده می‌کنند. تنها دو تا سه دقیقه در اتاق سرد کافی است تا اثرات فیزیولوژیک قابل توجهی ایجاد شود. کرایو تراپی تمام بدن، یک روش مدرن برای بازسازی سلولی و تحریک سیستم ایمنی محسوب می‌شود که ترکیبی از علم پزشکی و فناوری سرمای کنترل شده است.
کرایوسرجری
کرایو سرجری یا جراحی انجمادی، مرحله پیشرفته‌ای از سرما درمانی است که در درمان ضایعات عمیق یا سرطان‌های پوستی و داخلی به کار می‌رود. در این روش، پزشک پروب فلزی سرد را مستقیماً وارد بافت هدف می‌کند تا سلول‌های غیر طبیعی تحت سرمای شدید منجمد شوند و از بین بروند. دمای بسیار پایین نیتروژن یا اکسید نیتروژن باعث تخریب ساختار سلولی و قطع جریان خون موضعی می‌شود. بدن سپس خود بافت آسیب‌دیده را جذب کرده و بافت سالم جایگزین می‌گردد. کرایو سرجری دقتی بالا دارد و خطر خون‌ریزی یا آسیب به بافت سالم را به‌شدت کاهش می‌دهد. از این روش برای درمان زگیل تناسلی عمیق، تومورهای خوش‌خیم کبدی و برخی ضایعات پیش سرطانی استفاده می‌شود. کرایو سرجری پلی میان جراحی سنتی و درمان غیر تهاجمی است و نشان‌دهنده پیشرفت علمی در کنترل حرارتی بافت‌های بدن به شمار می‌آید.
کاربردهای بالینی
- درمان زگیل و لک
- حذف کلوئید و میخچه
- رفع خال سطحی و اسکار
- کاهش التهاب و درد مفصل
- ریکاوری عضلانی و بافتی
- ترمیم زخم و تحریک کلاژن
- کاهش چربی و سلولیت موضعی
- درمان بواسیر و فیشر
- کنترل تومورهای پوستی و داخلی
مراحل انجام کرایوتراپی
فرآیند انجام کرایو تراپی، با ارزیابی دقیق ناحیه مورد درمان آغاز می‌شود. پزشک ابتدا نوع بافت، عمق ضایعه و بهترین روش سرمایی را مشخص می‌کند. در مرحله بعد، پوست با مواد ضد عفونی تمیز می‌شود تا از انتقال آلودگی جلوگیری گردد. سپس بسته به نوع درمان، نیتروژن مایع یا گاز سرد از طریق اسپری، اپلیکاتور فلزی یا پروب مخصوص بر روی ناحیه هدف اعمال می‌شود. در طول چند ثانیه، سرما باعث انجماد سلول‌های غیر طبیعی و قطع جریان خون در ضایعه می‌شود. پس از خروج حرارت و ذوب یخ، بدن فرآیند ترمیم را آغاز کرده و سلول‌های سالم جایگزین بافت آسیب دیده می‌گردند. در پایان، موضع با پد استریل پوشانده شده و توصیه‌های مراقبتی به بیمار داده می‌شود. کل فرآیند معمولاً بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد و بدون نیاز به بیهوشی یا بخیه انجام می‌شود.
مرحله به مرحله کرایوتراپی
ارزیابی ناحیه درمان
در آغاز، پزشک متخصص با معاینه دقیق ناحیه آسیب‌دیده یا ضایعه پوستی، نوع بافت، عمق ضایعه و احتمال درگیری سلول‌های مجاور را بررسی می‌کند. سپس مشخص می‌شود که بیمار کاندید مناسبی برای کرایو تراپی است یا خیر. در این مرحله، پرسش‌هایی درباره سوابق پزشکی، داروهای مصرفی و حساسیت‌های پوستی مطرح می‌شود. انتخاب نوع گاز سرمایی (معمولاً نیتروژن مایع) و ابزار مناسب (اسپری، اپلیکاتور یا پروب) نیز انجام می‌گیرد. هدف این مرحله، تعیین بهترین روش برای دستیابی به حداکثر اثر درمانی با کمترین عارضه است.
آماده‌سازی پوست
پیش از شروع، پوست ناحیه هدف با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود تا خطر عفونت به صفر برسد. موهای اضافی در اطراف محل درمان برداشته می‌شوند و سطح پوست خشک و بدون چربی آماده می‌گردد. در برخی موارد، از بی‌حسی موضعی (پماد لیدوکائین یا اسپری بی‌حسی سرد) برای کاهش احساس سوزش سرما استفاده می‌شود. در این لحظه، بیمار آرام روی تخت درمان قرار می‌گیرد تا حالت ثابت بدن حفظ شود. این آماده‌سازی، دقت عمل و ایمنی بیمار را تضمین می‌کند.
اعمال نیتروژن مایع یا گاز سرد
در این مرحله، پزشک نیتروژن مایع را از طریق اسپری مستقیم یا اپلیکاتور فلزی بر روی محل مورد نظر اعمال می‌کند. دما می‌تواند تا منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد برسد. تماس سرما تنها چند ثانیه طول می‌کشد ولی طی آن، سلول‌های غیر طبیعی یا بیمار منجمد می‌شوند و جریان خون در آن موضع متوقف می‌گردد. در درمان‌های عمیق‌تر (مانند کرایوسرجری)، ممکن است تزریق گاز سرد با پروب داخلی انجام شود تا لایه‌های زیرین نیز منجمد شوند.
ذوب بافت
پس از حذف منبع سرما، فرایند بازگشت دما آغاز می‌گردد و یخ درون بافت ذوب می‌شود. در اثر این تغییر دمای سریع، غشای سلولی ضعیف شده و سلول‌های بیمار از بین می‌روند. بدن به‌صورت طبیعی، طی چند روز آینده شروع به ترمیم بافت می‌کند و سلول‌های سالم جایگزین سلول‌های تخریب‌شده می‌شوند. در این مرحله ممکن است قرمزی، تورم یا تاول خفیف مشاهده شود که بخشی از روند طبیعی ترمیم است.
مزایا و محدودیت‌ها
کرایو تراپی یکی از روش های دقیق تخریب سلولی است که با بهره گیری از سرمای شدید، بافت های غیر طبیعی را از بین می برد. از مزایای اصلی آن می توان به بی نیازی از جراحی، خون ریزی بسیار کم و کاهش احتمال عفونت اشاره کرد. این روش برای درمان زگیل، لک پوستی، کلوئید و برخی ضایعات پیش بدخیم کاربرد گسترده دارد. یکی از نقاط قوت کرایو تراپی، بازگشت سریع به فعالیت روزمره است.
| مزایا | محدودیت‌ها |
|---|---|
| درمان سریع و بدون نیاز به جراحی | احتمال قرمزی، تورم یا تاول موقت |
| حداقل خون‌ریزی و عدم نیاز به بخیه | خطر آسیب به بافت سالم در اثر سرمای زیاد |
| هزینه کمتر نسبت به لیزر یا جراحی | نامناسب برای بیماران با اختلال گردش خون |
| تحریک بازسازی بافت و بهبود ظاهر پوست | احساس سوزش یا بی‌حسی موقت پس از درمان |
| انجام آسان در مطب با بی‌حسی موضعی | تغییر رنگ موقت یا دائم در برخی پوست‌ها |
| قابل استفاده برای ضایعات پوستی متنوع | نیاز به مراقبت دقیق خانگی تا ترمیم کامل |
مراقبت های بعد از کرایوتراپی
پس از انجام کرایو تراپی، رعایت دقیق مراقبت های پس از درمان نقش کلیدی در سرعت ترمیم و جلوگیری از عوارض دارد. معمولاً ناحیه تحت درمان تا چند ساعت دچار قرمزی، تورم یا احساس سوزش ملایم می‌شود که طبیعی است و طی چند روز کاهش می‌یابد. پزشکان توصیه می‌کنند تا ۲۴ ساعت اول از شست و شو یا استفاده از لوازم آرایشی روی موضع خودداری شود. در صورت ایجاد تاول، نباید آن را ترکاند، چون خود تاول موجب محافظت طبیعی پوست می‌شود. استفاده از پماد آنتی بیوتیک یا وازلین استریل به کاهش التهاب کمک می‌کند. همچنین باید از قرار گرفتن مستقیم در معرض نور خورشید پرهیز کرد تا از تغییر رنگ موقت یا دائم پوست جلوگیری شود. پوشیدن لباس های نرم و نازک در نواحی تحت درمان نیز توصیه می‌شود. در صورت بروز درد شدید یا ترشح غیر عادی، مراجعه مجدد به پزشک ضروری است.
هزینه در تهران
تعرفه کرایو تراپی در تهران بر اساس تعداد ضایعه، اندازه ناحیه درمان و مهارت پزشک تعیین می شود و تعرفه ی ثابتی برای آن وجود ندارد. در بررسی نرخ های سال ۱۴۰۴، برای فریز کردن زگیل های پوستی یا تناسلی معمولاً هر عدد بین دویست و پنجاه تا پانصد و پنجاه هزار تومان محاسبه می گردد. این مبلغ برای ضایعات متعدد یا عمقی، به دلیل نیاز به تکرار دو تا سه جلسه درمانی، می تواند افزایش یابد. در قیاس با انجام لیزر با دستگاه های پیشرفته الکساندرایت و دیگر دستگاه ها، هزینه کرایو تراپی در نگاه نخست کمتر به نظر می رسد اما به علت دفعات بالاتر مراجعه، جمع کل مبلغ گاه بیشتر تمام می شود. کرایو تراپی که عمدتاً با نیتروژن مایع انجام می گیرد، برای پاکسازی لک های پوستی و کاهش التهاب موضعی نیز به کار می رود و خدمات زیبایی در این زمینه عموماً تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار نمی گیرند.
سوالات درباره کرایوتراپی
چه عواملی باعث می شود برخی بیماران نسبت به کرایو تراپی واکنش التهابی شدیدتری نشان دهند؟
حساسیت فردی، عمق فریز شدن بافت، نوع ضایعه و استفاده نادرست از فشار نیتروژن در حین درمان کرایوتراپی می توانند شدت التهاب را افزایش دهند.
چرا پزشکان توصیه می کنند بین جلسات کرایو تراپی فاصله زمانی مشخصی رعایت شود؟
بافت آسیب دیده نیاز به بازسازی سلولی و ترمیم اپیدرم دارد و انجام زودتر از موعد کرایوتراپی می تواند باعث نکروز گسترده و اسکار پوستی شود.
استفاده از چه نوع کرم های ترمیم کننده ای پس از کرایو تراپی مؤثرتر است؟
ترکیبات دارای آلوئه ورا، زینک اکساید، پانتنول و سیلیکون می توانند به کاهش التهاب و جلوگیری از تغییر رنگ کرایوتراپی ناحیه کمک کنند.
آیا کرایو تراپی برای بیماران باردار یا افراد با بیماری های پوستی خاص ممنوع است؟
بله، در دوران بارداری، دیابت کنترل نشده یا وجود عفونت فعال پوستی نباید از کرایو تراپی استفاده شود؛ زیرا می تواند خطر نکروز یا عفونت سیستمی ایجاد کند.
منابع:
wikipedia
